Nguyễn Trọng Lưu

Tháng giêng năm 2020, chúng tôi đã viết bài ”Thượng hội đồng giám mục về Amazon” – để trình bày về vai trò của ”Thượng hội đồng giám mục” trong Giáo Hội nói chung, cũng như để trình bày đặc biệt về ”Thượng hội đồng giám mục về Amazon” nói riêng – mà nhiều người đã hiểu sai và truyền thông những tin tức không đúng.

Trong bài ”Thượng hội đồng giám mục về Amazon”, chúng tôi đã viết  rằng văn kiện chung kết của Thượng hội đồng – với những đề nghị truyền chức linh mục cho đàn ông đã có gia đình và cho phụ nữ làm phó tế – chỉ mang tính chất tư vấn và không có giá trị pháp lý hoặc bó buộc với Giáo Hội – trừ khi được Đức Thánh Cha đón nhận và áp dụng cho Giáo Hội.

Và sau nhiều chờ mong, Đức Giáo Hoàng Phanxicô ngày 12.02.2020 đã công bố Tông Huấn Hậu Thượng Hội Đồng Giám Mục về Vùng Amazon dưới tựa đề ”Querida Amazonia – Amazon thân yêu”.

Dư luận báo chí về tông huấn ”Querida Amazonia – Amazon thân yêu”

Ký giả O’Connell của Tạp Chí America cho rằng Đức Phanxicô đã gây ngạc nhiên lớn khi không minh nhiên đề cập tới hai vấn đề nóng bỏng – trước, trong và sau Thượng Hội Đồng Giám Mục Amazon –  tức việc phong chức linh mục cho các người đàn ông có vợ và phong phó tế cho các phụ nữ. O’Connell cũng nhấn mạnh rằng tuy không minh nhiên nhắc đến hai đề xuất trên, nhưng Đức Phanxicô cũng không minh nhiên bác bỏ hai đề xuất này, vốn được quá 2 phần 3 Thượng hội đồng bỏ phiếu chấp thuận. Ngài chỉ đơn giản không nhắc đến chúng, dù chỉ là ở phần ghi chú.

O’Connell  cũng nhận định thêm: “Cần quả quyết rõ ràng rằng quyết định của Đức Phanxicô không đề cập đến vấn đề phong chức cho các ”viri probati”, cũng không hề chịu ảnh hưởng bởi cuốn sách của Đức Hồng Y Sarah, cuốn sách cũng được Đức Giáo Hoàng từ nhiệm Biển Đức 16 đóng góp –  vì tạp chí America từng biết Đức Phanxicô đã hoàn tất Tông Huấn của ngài ngày 27 tháng 12 – nhiều tuần lễ trước khi bất cứ ai biết đến sự hiện hữu của cuốn sách, ngoài những người liên hệ”.

Cha Martin S.J. cũng như một số nhà bình luận khác – thì cho rằng vì các đề xuất trên vốn là kết luận được phát biểu rõ ràng trong ”Tài liệu sau cùng của Thượng Hội Đồng Giám Mục về Amazon” – một tài liệu đã được Tông Huấn “chính thức giới thiệu”, nên các đề xuất này “vẫn còn đó để được thảo luận trong tương lai”.

Christopher White và Inés San Martín của tờ Crux thì tường thuật rằng Đức Hồng Y Michael Czerny nói với L’Osservatore Romano rằng trong khi khả thể truyền chức linh mục cho các ”viri probati” vẫn còn đó, như vốn có trong các Giáo Hội Đông phương, nhưng “điều cần là đời sống mới trong các cộng đoàn, một đà truyền giáo mới, các việc phục vụ mới của giáo dân, đào tạo liên tục, bạo dạn và óc sáng tạo… vấn đề lớn là trải nghiệm đức tin và truyền giảng Tin Mừng đổi mới”.
 

Tông Huấn ”Querida Amazonia” là huấn quyền, chứ không là văn kiện sau cùng về Amazon

Về phía văn phòng Tòa Thánh, Đức Hồng Y Michael Czerny – thư ký đặc biệt của Thượng Hội Đồng Amazon – cũng đã nói rằng Tông Huấn Hậu Thượng Hội Đồng về Amazon của Đức Giáo Hoàng Phanxicô chỉ là một giáo huấn của Giáo Hội – chứ không phải là văn kiện sau cùng của Thượng Hội Đồng Amazon.

“Chúng ta có hai văn kiện thuộc hai kiểu khác nhau. Văn kiện sau cùng, gồm các đề xuất được thực hiện và biểu quyết bởi các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng, có sức nặng của một văn kiện sau cùng thuộc thượng hội đồng” – trong khi tông huấn, “suy tư về toàn bộ tiến trình và văn kiện sau cùng của tiến trình này, có thẩm quyền của một huấn quyền thuộc Đấng Kế Vị Thánh Phêrô”.

Đức Hồng Y Czerny cũng nói rằng – Đức Giáo Hoàng Phanxicô “khích lệ mọi người đọc toàn bộ văn kiện” nhưng thêm rằng ”những đề nghị được đưa ra trong văn kiện sau cùng của Thượng Hội Đồng vẫn còn trong thảo luận chỉ như là những đề xuất mà Thượng Hội Đồng đề nghị”. Điều này có nghĩa là người Công Giáo không buộc phải tin, hay đồng ý với những đề xuất, hay coi những đề xuất như là giáo huấn của Đức Giáo Hoàng.

Chính Đức Giáo Hoàng cũng đề nghị rằng “các mục tử, những người nam nữ thánh hiến và giáo dân của vùng Amazon hãy nỗ lực áp dụng công việc của Thượng Hội Đồng. Vì thế nếu có các vấn đề mà các bạn cảm thấy mở, hoặc Giáo Hội cảm thấy mở, dựa vào tông huấn thì chúng sẽ tiếp tục được thảo luận, tranh luận, biện phân, cầu nguyện, và khi chín mùi, được trình lên thẩm quyền phù hợp để quyết định. Có những quyết định có thể được thực hiện ở một giáo phận, nơi một hội đồng giám mục, và có những quyết định được thực hiện tại đây.

Tóm lược Tông Huấn Querida Amazonia của Đức Giáo Hoàng Phanxicô: ”một Giáo Hội với diện mạo Amazon”

Tông Huấn Hậu Thượng Hội Đồng ”Querida Amazonia”– có 4 chương và 11 đoạn – đã bắt đầu với lời chào mừng vùng Amazone: “Vùng Amazon yêu dấu đứng trước thế giới này với tất cả vẻ huy hoàng, bi kịch và mầu nhiệm của nó”.

Trong chương một, Đức Thánh Cha đã kêu gọi vùng Amazone hãy chiến đấu cho quyền của những người nghèo – vì Giáo Hội luôn đứng bên những kẻ bị áp bức.

Trong chương hai, Đức Thánh Cha đã ca ngợi sự phong phú và đặc tính đa dạng của người dân miền Amazone – nhưng không có nghĩa là rơi vào một chủ thuyết duy thổ dân bản xứ khép kín – trái lại phải mở rộng đến một cuộc gặp gỡ liên văn hóa.

Sau đó, trong chương ba, Đức Thánh Cha kêu gọi duy trì vẻ đẹp thiên nhiên và chăm sóc môi trường của vùng Amazone.

Và cuối cùng – chương bốn, chương dài nhất – Đức Thánh Cha mong ước cho các cộng đoàn Kitô giáo dấn thân và nhập thể vào vùng Amazone – đặc biệt qua Bí Tích Thánh Thể, mà cụ thể nhất là xin các Giám Mục Mỹ Châu hãy gởi nhiều thừa sai tới vùng này.

Đức Thánh Cha cũng tái khẳng định giáo huấn của Giáo Hội về chức linh mục, nhưng cần thăng tiến vai trò của giáo dân và phụ nữ. Điều đó có nghĩa là Đức Thánh Cha không chấp nhận những yêu cầu được đề ra trong trong văn kiện chung kết – là phong chức linh mục cho những người giáo dân đạo đức có gia đình – gọi là ”viri probati” và việc truyền chức phó tế cho phụ nữ.

Phó thác vùng Amazon và các dân tộc vùng này cho Mẹ Maria

Đức Giáo Hoàng Phanxicô kết thúc Tông Huấn Querida Amazonia với một lời cầu nguyện với Mẹ cho vùng Amazon. “Lạy Mẹ, xin hãy nhìn đến người nghèo của vùng Amazon”, vì ngôi nhà của họ đang bị phá huỷ bởi những lợi ích nhỏ nhen. Xin chạm vào tâm hồn của những người quyền thế, vì, ngay cả khi chúng con cảm thấy giờ ấy là quá trễ, thì Mẹ vẫn có thể cứu được điều gì vẫn đang sống”.