Nguyễn Trọng Lưu
Tháng 3 hàng năm được Giáo Hội dành để tôn kính Thánh Yuse – vị thánh được tôn vinh là ”Thánh Cả” – nhưng chúng ta lại được biết rất ít về cuộc đời của Ngài. Là cha nuôi của Chúa Cứu Thế, các sách Tin Mừng nhắc đến Ngài qua gia phả của Đức Giêsu rồi sau đó là những bước chân âm thầm ra đi thi hành mệnh lệnh của Thiên Chúa.
Những bước chân đầu tiên được nhắc đến là việc đi đón Đức Maria về làm vợ mình. Khi nghe Thiên Thần báo mộng “đừng ngại đón bà Maria vợ ông về” (Mt 1, 20), Thánh Yuse đã nhận ra thánh ý Thiên Chúa và đã “làm như sứ thần Chúa dạy và đón vợ về nhà” (Mt 1,24). Theo lối giải thích ngày xưa thì khi nghe tin Đức Maria có thai, Thánh Yuse đã định trốn đi vì không muốn tố giác Đức Maria (Mt 1,19). Nhưng theo các nhà chú giải Kinh Thánh ngày nay thì thánh Yuse định bỏ trốn vì thấy mình không xứng đáng với danh hiệu làm cha nuôi Đấng Cứu Thế. Chức vị làm cha Đấng Cứu Thế là một chức vị quá cao trọng, thánh Yuse thấy mình không xứng đáng nên Ngài mới tính kế “đào vi thượng sách”.
Qua các ảnh tượng thường thấy về Thánh Yuse, người ta thường mô tả Ngài như một ông già – “cha già, con mọn” – nhưng thật ra với nghề nghiệp thợ mộc và phương tiện di chuyển ngày xưa đa phần là phải đi bộ thì Thánh Yuse ắt hẳn phải là một chàng thanh niên khỏe mạnh. Đường từ Nazareth qua Bethlehem, từ Bethlehem đi Ai cập, từ Ai cập về Israel đòi hỏi rất nhiều sức lực của khách bộ hành. Nhưng Chúa bảo đi là Ngài đi, bảo về là Ngài về. Bảo Ngài làm thế nào là Ngài làm thế ấy, đúng thời gian, đúng địa điểm không quản ngại đường xa, không thắc mắc, không hoài nghi, không cự nự. Tất cả mọi lần Ngài đều thưa như Đức Maria “xin Chúa cứ làm cho tôi như lời sứ thần nói.” (Lc 1,38).
Khi đưa Đức Maria đang mang thai về quê hương Bethlehem để khai sổ kiểm tra dân số cho đến khi định cư tại Nazareth, Thánh Giuse luôn bảo vệ gìn giữ Thánh gia. Về quê quán, vượt muôn dặm đường xá xa xôi cách trở. Khi đến nơi “bà Maria đã tới ngày mãn nguyệt khai hoa” nên Thánh Yuse đã phải lo lắng đi tìm chỗ cho Hài Nhi chào đời. Và vì “hai ông bà không tìm được chỗ trong nhà trọ” (Lc 2, 7) nên Đức Maria đã phải sinh con “nơi hang đá bò lừa”. Sau khi sinh con, Mẹ Maria lấy tã quấn Hài Nhi cho ấm, nhẹ nhàng đặt nằm trong máng cỏ để Hài Nhi có được một chỗ nằm ấm áp. Nhưng Hài Nhi nằm chưa ấm chỗ, đôi chân Thánh Yuse chưa kịp ngơi nghỉ thì Ngài lại phải đưa con trẻ trốn sang Ai cập.
Nhận được lệnh “đem Hài Nhi và mẹ Người trốn sang Ai cập, vì vua Hêrôđê sắp tìm giết Hài Nhi đấy!” (Mt 2, 13). Vâng theo ý Chúa, “Ông Yuse liền trỗi dậy, và đang đêm, đưa Hài Nhi và mẹ Người trốn sang Ai-cập” (Mt 2,14). Không còn bầu trời đầy sao sáng huy hoàng rực rỡ với tiếng hát véo von của lớp lớp thiên thần trong đêm Giáng Sinh, mà là với bầu trời đen thẫm. Một vài tia chớp loé lên ở cuối chân trời vừa soi đường cho thánh gia, vừa báo hiệu cơn giông bão sắp tới. Đức Maria bồng Hài Nhi Giêsu ngồi trên lưng lừa do Thánh Yuse dắt. Cả người cả lừa cùng lẩn vào màn đêm mù mịt.
Thánh Yuse đã đi trong đêm tối thử thách, những thử thách Ngài phải đương đầu rất cam go. Mình giữ mình chưa xong, lại phải che chở cho một hài nhi sơ sinh và một sản phụ yếu ớt. Những thử thách, khốn khó về thể lý dù cam go thế nào Ngài cũng chịu được.
Nhưng thử thách về đức tin mới thật là khủng khiếp: Đức Maria có thật sự là Mẹ Thiên Chúa không? Hài nhi Giêsu còn đỏ hỏn trên tay Đức Maria là Con Thiên Chúa ư? Thật khó mà chấp nhận được. Sao vậy, sao vua trời vinh hiển lại phải trốn chạy một ông vua trần thế? …. Những câu hỏi lởn vởn, lẩn quẩn trong đầu Thánh Yuse như làm cho đêm tối càng tối hơn, càng dầy hơn, càng sâu thẳm hơn!
Tuy đêm có đen, tuy chân có mỏi, tuy lòng có xao xuyến nhưng Thánh Yuse vẫn bước đi. Đi trong đêm tối đen, tương lai mù mịt chưa biết ra sao nhưng Ngài cứ yêu mến Chúa, cứ gắn bó với Chúa, và cứ bước đi với Chúa. Trong đêm tối im lặng, Ngài đã đốt lên trong tâm hồn ngọn lửa đức mến. Ngọn lửa thao thức, lắng nghe, đón chờ đã soi sáng từng bước đi rã rời, mệt mỏi. Lời Chúa chỉ như làn gió nhẹ thoáng qua, tiếng chuông đã rung lên rộn rã. Ý Chúa chỉ mờ mờ ảo ảo trong giấc mơ nhưng Ngài đã đọc được và mau mắn thi hành.
Định cư tại Ai cập cho đến khi nhận được lệnh thiên sứ “Này ông, dậy đem Hài Nhi và mẹ Người về đất Israel, vì những kẻ tìm giết Hài Nhi đã chết rồi”, Thánh Yuse “liền trỗi dậy đưa Hài Nhi và mẹ Người về Israel. Rồi sau khi được báo mộng, lại lui về miền Galilê, và đến ở tại một thành gọi là Nazareth (Mt 2, 21-23). Thánh Yuse lại ra đi trong im lặng, Ngài đi trong sự im lặng của Đức Maria, người bạn đời yêu quý. Trước những mầu nhiệm cao cả, Đức Maria đã lặng thinh không nói. Ngài đi trong sự im lặng của Đức Giêsu. Thiên Chúa làm người vẫn là một mầu nhiệm ẩn dấu và Đức Giêsu không hề hé lộ thân phận. Ngài đi trong sự im lặng của Thiên Chúa. Thiên Chúa không bao giờ trực tiếp nói với Ngài. Chỉ có vài lần, mà chỉ là những tiếng vọng mơ hồ giữa đêm khuya trong giấc ngủ. Ngài đi trong im lặng của chính mình. Trong cả bốn Phúc Âm, không thấy ghi lại lời nói nào của Thánh Yuse.
Ngài bước đi trong âm thầm lặng lẽ.
Khi dâng con trẻ vào đền thờ, vì trung tín với nhiệm vụ mà Thánh Yuse vẫn kiên trì tìm kiếm Đức Giêsu đi lạc trong đền thờ suốt 3 ngày trời. Sau đó thì những bước chân của Ngài dần đi vào đêm tối lãng quên. Ngài bị lãng quên trong làng quê nhỏ bé, trong thân phận nghèo hèn của bác thợ mộc. Người ta không bao giờ nhắc đến Ngài. Nếu có nhắc đến, cũng chỉ để chê bai, dè bỉu, để hạ thấp thân phận của Đức Giêsu: “Giêsu con của bác Yuse thợ mộc tầm thường!”.
Ngài bị lãng quên vì luôn luôn ở phía sau, luôn luôn chìm trong bóng tối.
Trong chuyến hành hương Do Thái vào năm 1997 – chúng tôi đã đến chiêm ngắm và cầu nguyện trước tượng Thánh Yuse đang ngồi nghỉ trong khuôn viên nhà thờ ở Nazareth. Có lẽ Ngài đang mệt lắm thì phải: cặp mắt trĩu xuống, 2 tay chống lên chiếc gậy dùng để đi đường và đôi chân trần cùng đôi tay nổi hằn lên những vết gân. Bức tượng được đặt ở ngoài trời lâu lắm rồi nên chất liệu đồng đã bị oxyt hóa ngả sang mầu xanh đen, duy chỉ có 2 đầu gối vẫn rực lên ánh vàng đồng bóng loáng. Anh hướng dẫn viên giải thích là do khách hành hương đến cầu xin và xoa đầu gối cho Ngài đỡ mỏi để rổi sau đó cũng xoa vào đầu gối của mình với mong ước thánh nhân phù hộ cho mình được “mạnh gân, khỏe cốt”. Chúng tôi cũng đã làm như thế cùng với những lời nguyện thầm.
Nhưng cũng chính trong đêm tối lãng quên, Ngài lại nhìn thấy ngọn đèn khiêm nhường sâu thẳm và phục vụ dẫn lối. Ngài có cùng tâm tình như Thánh Gioan Tẩy Giả: “Ngài phải lớn lên, còn tôi phải nhỏ đi”. Nhưng từ khi Đức Giêsu khôn lớn không ai nói gì về Thánh Giuse nữa: Ngài luôn luôn đóng vai phụ, Ngài lại bước đi với những bước chân chìm vào đêm tối của lãng quên.
Lạy Thánh Yuse, chúng con cũng đang bước đi trong đêm tối cuộc đời. Xin hãy cho những đôi chân mệt mỏi của chúng con đường đời vẫn tiếp tục bước đi truyền rao Tin Mừng của Tinh Yêu Chúa. Xin hãy thắp lên trong chúng con ngọn đèn của Thánh Cả, soi đường cho chúng con vượt qua cuộc lữ hành trần thế đến nơi bình an.
