Nguyễn Trọng Lưu
Thánh giá là biểu tượng quan trọng và thiêng liêng trong đời sống Kitô hữu.
Thánh giá không chỉ đơn thuần là một biểu tượng tôn giáo, mà còn ẩn chứa những giá trị sâu sắc về niềm tin, ơn cứu rỗi và tình yêu thương.
Ngày xưa người Rôma dùng cây thập giá để đóng đinh và treo thân các tội phạm. Hình phạt đóng đinh thập giá khủng khiếp này chỉ áp dụng cho người Do Thái và người ngoại quốc mà thôi, còn công dân Rôma không bị kết án khổ nhục này. Chúa Giêsu sinh ra là người Do Thái và sống với cha mẹ và láng giềng tại Nazareth. Khi 30 tuổi, Chúa đi rao giảng tin mừng cứu độ. Ba năm sau, Chúa bị bán, bị bắt và bị kết án tử hình với án đóng đinh vào thập giá – là hình phạt nặng nhất và đau đớn nhất thời đó.
- Nguồn gốc của Thánh Giá
Thánh giá trong lịch sử
Thánh giá có nguồn gốc từ thời La Mã ngày xưa và được dùng như một công cụ hành hình vô cùng tàn bạo. Người La Mã sử dụng thập tự giá để trừng phạt những kẻ phản nghịch, nô lệ hoặc tội phạm nặng. Việc đóng đinh lên thập tự giá là một trong những hình phạt khắc nghiệt và đau đớn nhất thời bấy giờ.
Tuy nhiên, sau khi Chúa Giêsu bị đóng đinh trên thánh giá và chết để cứu chuộc tội lỗi của loài người, thánh giá đã chuyển từ biểu tượng của cái chết thành biểu tượng của ơn cứu rỗi và hy vọng. Chính cái chết và sự phục sinh của Chúa Giêsu đã biến thánh giá thành biểu tượng của sự sống đời đời, tình yêu vô biên và lòng khoan dung của Thiên Chúa.
Thánh giá trong Cựu Ước và Tân Ước
Thánh giá không xuất hiện trực tiếp trong Cựu Ước, nhưng có nhiều dấu hiệu liên quan đến thánh giá qua hình ảnh các ngôn sứ. Trong Tân Ước, thánh giá trở thành trọng tâm của niềm tin Kitô giáo. Đặc biệt, sự kiện Chúa Giêsu chịu khổ nạn và chết trên thập giá là sự kiện nền tảng của đức tin Kitô hữu.
Tân Ước ghi lại rằng Chúa Giêsu đã tự nguyện chấp nhận bị đóng đinh trên thập giá để gánh vác tội lỗi của loài người, mang lại ơn cứu độ và sự sống đời đời cho tất cả những ai tin vào Ngài. Thánh giá do đó trở thành biểu tượng của hy sinh, tình yêu và sự cứu rỗi.
- Ý nghĩa của Thánh Giá trong đời sống Kitô giáo
Biểu tượng của sự cứu rỗi
Thánh giá nhắc nhở về sự hy sinh của Chúa Giêsu để cứu chuộc tội lỗi của nhân loại. Chính vì vậy, khi nhìn vào thánh giá, người Kitô hữu nhận thức được tình yêu vô biên của Thiên Chúa và lòng biết ơn sâu sắc đối với sự hy sinh của Chúa Giêsu.
Thánh giá cũng là biểu tượng của sự tha thứ.
Chúa Giêsu đã tha thứ cho những kẻ đã đóng đinh Ngài lên thập tự giá, và điều này khuyến khích các Kitô hữu sống theo tinh thần thứ tha và yêu thương người khác.
Biểu tượng của sự chiến thắng
Thánh giá còn là biểu tượng của sự chiến thắng – chiến thắng của sự sống trên cái chết, ánh sáng trên bóng tối và tình yêu trên hận thù. Khi Chúa Giêsu phục sinh sau ba ngày chịu chết, Ngài đã chiến thắng tử thần và mang lại hy vọng về sự sống đời đời cho nhân loại. Vì vậy, đối với Kitô hữu, thánh giá không chỉ là biểu tượng của sự hy sinh mà còn là biểu tượng của sự sống lại và niềm hy vọng.
Người Kitô hữu tin rằng, qua thánh giá, họ được giải thoát khỏi tội lỗi và nhận được ơn cứu độ. Sự phục sinh của Chúa Giêsu là bằng chứng cho niềm tin rằng cái chết không phải là kết thúc, mà là khởi đầu của một cuộc sống vĩnh cửu.
Biểu tượng của tình yêu và hy sinh
Thánh giá là biểu tượng tối thượng của tình yêu và sự hy sinh. Theo giáo lý Kitô giáo, Thiên Chúa đã yêu thương nhân loại đến mức hy sinh con một của Ngài, Chúa Giêsu, để cứu rỗi loài người khỏi tội lỗi. Tình yêu ấy không phải là tình yêu bình thường, mà là tình yêu cao cả, không vụ lợi, và luôn sẵn sàng tha thứ.
Khi Chúa Giêsu chịu đóng đinh trên thập giá, Ngài đã thể hiện lòng yêu thương và lòng khoan dung đối với nhân loại. Ngài đã tự nguyện chấp nhận khổ hình để gánh vác mọi tội lỗi của loài người, dù Ngài không hề có tội. Vì vậy, thánh giá còn là biểu tượng của lòng nhân từ và lòng thương xót vô hạn của Thiên Chúa.
- Thánh Giá trong đời sống hằng ngày của Kitô hữu
Thánh giá trong các nghi lễ tôn giáo
Trong đời sống Kitô giáo, thánh giá có mặt trong hầu hết các nghi lễ quan trọng. Khi làm dấu thánh giá, các tín đồ cầu xin sự che chở và dẫn dắt từ Thiên Chúa. Hình ảnh thánh giá thường xuất hiện trong các nhà thờ, trên bàn thờ, và trong các buổi lễ cầu nguyện.
Một trong những lễ lớn nhất của Kitô giáo liên quan đến thánh giá chính là lễ suy tôn Thánh Giá được cử hành vào ngày 14.9 mỗi năm. Lễ này đã được thiết lập tại Giêrusalem ngay từ năm 629 – để tôn vinh việc Chúa Giêsu chịu chết trên thập giá và cứu chuộc nhân loại. Thánh giá còn được trao cho các tín hữu trong lễ rửa tội, xác nhận đức tin hoặc trong các nghi lễ hôn nhân để nhắc nhở về ý nghĩa hy sinh và tình yêu thương.
Thánh giá trong đời sống cá nhân
Không chỉ xuất hiện trong các nghi lễ, thánh giá còn gắn liền với đời sống cá nhân của các Kitô hữu. Rất nhiều người đeo thánh giá trên cổ như một biểu tượng nhắc nhở về sự hiện diện của Chúa trong cuộc sống hằng ngày, và là lời khẳng định đức tin của họ.
Thánh giá còn giúp các tín hữu vượt qua những khó khăn và thử thách trong cuộc sống. Mỗi khi đối diện với đau khổ, họ thường nhìn vào thánh giá để nhớ về sự hy sinh của Chúa Giêsu và nhận ra rằng họ không đơn độc. Thánh giá là nguồn sức mạnh tinh thần, giúp họ kiên cường hơn trước nghịch cảnh.
Thánh giá trong nghệ thuật và văn hóa
Ngoài ra, thánh giá còn xuất hiện trong các tác phẩm nghệ thuật và kiến trúc của Kitô giáo. Trong suốt lịch sử, thánh giá đã trở thành nguồn cảm hứng cho vô số tác phẩm nghệ thuật từ tranh vẽ, điêu khắc đến kiến trúc nhà thờ. Các nhà thờ lớn như nhà thờ Đức Bà Paris, nhà thờ Sagrada Familia đều sử dụng hình ảnh thánh giá trong thiết kế và trang trí.
Trong đời sống văn hóa, thánh giá xuất hiện trên nhiều lá cờ, biểu tượng quốc gia, và được xem là biểu tượng của hy vọng và niềm tin. Chẳng hạn, cờ của nhiều quốc gia như Vương quốc Anh, Na Uy, Thụy Điển, Đan Mạch đều có hình thánh giá, nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của Kitô giáo trong lịch sử và văn hóa của họ.
5 kiểu thánh giá khác nhau và ý nghĩa của những thánh giá đó
Không phải tất cả các thánh giá đều giống nhau, và mỗi thánh giá có ý nghĩa biểu trưng riêng.
Trong suốt chiều dài lịch sử giáo hội, người Kitô hữu có cách trình bày thánh giá theo nhiều hình thức khác nhau. Trong mỗi trường hợp thánh giá có hình thức hơi khác và được dùng để biểu trưng cho những chân lý tâm linh. Dưới đây là năm kiểu thánh giá đã được người Kitô hữu trên toàn thế giới sử dụng trong nhiều thế kỷ qua.
Thánh giá giáo hoàng
Thánh giá này chính thức được dùng làm huy hiệu khi trình bày triều đại của giáo hoàng. Thánh giá ba tầng gợi nhớ đến vương miện giáo hoàng mà các đức thánh cha trước đây đội để chỉ về ba tước hiệu của Đức Kitô là tư tế, ngôn sứ và vương đế.
Thánh giá Celtic
Rất phổ biến ở Ireland, Thánh giá Celtic mô tả một thập giá tiêu biểu của Kitô giáo nằm trước một vòng tròn. Nguồn gốc chính xác của thánh giá vẫn còn là bí ẩn, nhiều người liên kết thánh giá này với Thánh Patrick và khẳng định rằng ngài đã giới thiệu thánh giá đó như là một cách để hoán cải người ngoại giáo. Thánh giá đặt trước mặt trời, mà người ngoại giáo tôn thờ, cho thấy quyền tối thượng của Đức Kitô vượt trên thế giới tự nhiên. Và còn nữa, nó miêu tả Đức Kitô là nguồn của ánh sáng và sự sống. Có khi thánh giá này được gọi là ”Thánh giá mặt trời”.
Thánh giá của Thánh An-rê
Một thánh giá thường được dùng trên quốc kỳ của các nước, về nguồn gốc thánh giá được dùng làm biểu tượng cho loại thập giá mà Thánh An-rê Tông đồ đã bị đóng đinh trên đó. Một câu chuyện kể rằng Thánh An-rê đòi được đóng đinh trên kiểu thập giá như vầy (còn được gọi là “thập giá quý tộc”), vì ngài cảm thấy không xứng đáng được đóng đinh giống như cách của Đức Kitô
Thánh giá của Thánh Phêrô
Về nguồn gốc cũng tương tự như Thánh giá của Thánh Anrê, Thánh giá của Thánh Phêrô dựa trên nền tảng câu chuyện bị đóng đinh của Thánh Phêrô. Phêrô cảm thấy không xứng đáng được đóng đinh theo cách của Đấng Cứu Thế và yêu cầu được đóng đinh ngược. Do vậy thánh giá này thường được dùng để tượng trưng cho lòng khiêm nhường. Thánh giá cũng đôi khi được dùng để nói về giáo hoàng, người kế vị Thánh Phêrô.
Thánh giá Byzantine/Chính thống giáo
Một cách miêu tả đầu tiên về việc bị đóng đinh, Thánh giá Byzantine được các Kitô hữu Byzantine/Chính thống giáo chấp nhận và tiếp tục sử dụng trong nhà thờ của họ cho đến ngày nay. Tầng trên cùng của thánh giá tượng trưng cho tấm bảng được Philatô đóng trên đầu thập giá (bảng viết ”Giêsu Nazarét, vua dân Do thái”). Tầng thứ hai tượng trưng cho thanh ngang mà tay Chúa Giêsu bị đóng vào. Tầng thứ ba tượng trưng cho thanh đỡ chân có thể đã được dùng để đỡ chân của Chúa Giêsu. Nó nằm theo góc nghiêng về một phía cho biết kẻ trộm lành bị đóng đinh về bên phải của Chúa Giêsu được đón về thiên đàng. Phụng vụ của Chính thống giáo nói đến tính biểu tượng này vào các ngày thứ Sáu.
Phân biệt giữa ”thập giá” và ”thánh giá”
Có lẽ ở đây chúng ta cũng nên phân biệt giữa “thập giá” và “ thánh giá”. Theo Rufolf Distelberger, ”thánh giá – crucifix” xuất phát từ tiếng Latinh là ”crucifixus”, là cây thập giá với hình Đức Giêsu trên đó – còn ”thập giá – cross” là cây thập giá trơn.
“Thập giá – cross”, tiếng Hán là 十架 (thập là mười, giá là khuôn treo) có nghĩa là ”mười cái khuôn treo” – chứ không có nghĩa là ”cái giá hình chữ thập”. Đúng ra, phải gọi là “thập tự giá” 十字架 (thập là mười, tự là chữ, giá là khuôn treo), có nghĩa là cái giá có hình chữ thập. Tuy nhiên, việc dùng thuật ngữ “thập giá” thay cho “thập tự giá” đã có từ lâu.
Còn “Thánh giá – crucifix”, tiếng Hán là 聖架 (thánh là thuộc về Thiên Chúa, giá là khuôn treo), nghĩa là ”khuôn được thánh hiến”. Đúng ra, phải gọi là “thập tự thánh giá”, nhưng “thánh giá” là từ phổ biến và đã trở thành thuật ngữ chuyên biệt của Kitô giáo.